Prawa i obowiązki parlamentarzystów

Zgodnie z art. 95 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. Sejm składa się z 460 posłów (art. 96 ust. 1 konstytucji), a Senat ze 100 senatorów (art. 97 ust. 1 konstytucji). Pełnienie funkcji posła albo senatora Rzeczypospolitej Polskiej łączy się z różnymi obowiązkami, ale także uprawnieniami, związanymi bezpośrednio nie tylko z wykonywaniem czynności poselskich w parlamencie. Funkcji posła i senatora nie wolno łączyć.

Prawa i kompetencje

1. przysługujące posłom i senatorów grupowo:
   1. Prawo do tworzenia klubów i kół poselskich i senackich oraz zespołów - posłowie mogą tworzyć w Sejmie kluby poselskie (min. 15 posłów) lub koła poselskie (min. 3 posłów) oparte na zasadzie politycznej. Kluby poselskie lub koła poselskie mogą na zasadzie wzajemnych porozumień ustanawiać wspólną reprezentację w Konwencie Seniorów. Posłowie mogą także tworzyć w Sejmie zespoły zorganizowane także na innych zasadach (art. 8 ust. 1, 2, 3, 5, 6 Regulaminu Sejmu RP). Senatorowie mogą tworzyć w Senacie kluby senackie (min. 7 senatorów) lub koła senackie (min. 3 senatorów) zorganizowane na zasadzie politycznej. Kluby senackie lub koła senackie mogą na zasadzie wzajemnych porozumień ustanawiać wspólną reprezentację w Konwencie Seniorów. Senatorowie mogą także tworzyć w Senacie zespoły zorganizowane na innych zasadach (art. 21 ust. 1, 2, 3, 5, 6 Regulaminu Senatu RP).
   2. Uprawnienie posłów do złożenia wniosku o powołanie lub wybór kandydatów na stanowiska w organach konstytucyjnych i centralnych organach administracji państwowej:
      1. grupa co najmniej 35 posłów może złożyć wniosek o wybór lub powołanie kandydata na stanowisko:
         • zastępców przewodniczącego i członków Trybunału Stanu,
         • członków Rady Polityki Pieniężnej,
         • członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
         • posłów członków Krajowej Rady Sądownictwa,
         • członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,
         • członków Rady Mediów Narodowych,
         • Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
         • Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,
         • Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej,
         • Prezesa Najwyższej Izby Kontroli,
         • Rzecznika Praw Obywatelskich,
         • Rzecznika Praw Dziecka,
         • Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (art. 26–30 Regulaminu Sejmu RP).
      2. grupa co najmniej 7 senatorów może złożyć wniosek o wybór lub powołanie kandydata na stanowisko:
         1. dwóch senatorów członków Krajowej Rady Sądownictwa,
         2. członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
         3. trzech członków Rady Polityki Pieniężnej,
         4. dwóch członków Rady Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (art. 92 i 93 ust. 1 Regulaminu Senatu RP).
   3. Uprawnienie do zgłoszenia wniosku o przeprowadzenie głosowania imiennego – grupa co najmniej 30 posłów może złożyć wniosek o przeprowadzenie głosowania imiennego podczas posiedzenia Sejmu (art. 188 ust. 4 Regulaminu Sejmu RP). grupa co najmniej 20 senatorów może złożyć wniosek o przeprowadzenie głosowania imiennego podczas posiedzenia Senatu (art. 53 ust. 3 Regulaminu Senatu RP).
   4. Uprawnienie do zgłoszenia kandydata na marszałka (sejmu oraz senatu) – grupa co najmniej 15 posłów może zgłosić kandydaturę na marszałka Sejmu (art. 4 ust. 2 Regulaminu Sejmu RP). grupa co najmniej 10 senatorów może zgłosić kandydaturę na marszałka Senatu (art. 6 ust. 1 Regulaminu Senatu RP).
   5. Uprawnienie do odwołania marszałka (sejmu, senatu) wraz z wskazaniem nowego kandydata – grupa co najmniej 46 posłów może złożyć wniosek o odwołanie marszałka Sejmu wraz z imienną wskazaniem kandydata na marszałka Sejmu (art. 10a ust. 1 Regulaminu Sejmu RP). grupa co najmniej 34 senatorów może złożyć wniosek o odwołanie marszałka Senatu (art. 6 ust. 3 Regulaminu Senatu RP).
   6. Uprawnienie do zgłoszenia kandydata na Wicemarszałka (sejmu, senatu) – grupa co najmniej 15 posłów może zgłosić kandydaturę na wicemarszałka Sejmu (art. 5 ust. 6 Regulaminu Sejmu RP). grupa co najmniej 10 senatorów może zgłosić kandydaturę na wicemarszałka Senatu (art. 7 ust. 1 Regulaminu Senatu RP).
   7. Uprawnienie do odwołania marszałka (sejmu, senatu) – grupa co najmniej 15 posłów może złożyć wniosek o odwołanie wicemarszałka Sejmu (art. 10a ust. 5 Regulaminu Sejmu RP). grupa co najmniej 34 senatorów może złożyć wniosek o odwołanie wicemarszałka Senatu (art. 7 ust. 2 Regulaminu Senatu RP).
   8. Uprawnienie do inicjatywy ustawodawczej: grupa co najmniej 15 posłów ma prawo wnieść poselski projekt ustawy oraz ma prawo do wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie drugiego czytania (art. 32 Regulaminu Sejmu RP). grupa co najmniej 10 senatorów ma prawo wnieść wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej (art. 76 ust. 1 Regulaminu Senatu RP).
   9. Uprawnienie do zgłoszenia wniosku o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego pomiędzy organami państwowymi przez Trybunał Konstytucyjny – grupa co najmniej 50 posłów lub 30 senatorów może wnieść wniosek w sprawie rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego między centralnymi organami państwa przez Trybunał Konstytucyjny (art. 192 konstytucji RP).
   10. Uprawnienie do złożenia wniosku o zmianę Regulaminu – grupa co najmniej 15 posłów może złożyć wniosek o zmianę Regulaminu Sejmu RP (art. 203 Regulaminu Sejmu RP), grupa co najmniej 10 senatorów może złożyć wniosek o zmianę Regulaminu Senatu RP (art. 101 Regulaminu Senatu RP).
   11. Uprawnienie do zgłoszenia wniosków o zbadanie sprawy przez Trybunał Konstytucyjny – grupa co najmniej 50 posłów lub 30 senatorów, może wnieść wniosek w sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych (art. 191 Konstytucji RP).
2. Przysługujące posłom grupowo
   • Uprawnienie posłów do złożenia wniosku o wybór członka TK – grupa co najmniej 50 posłów może złożyć wniosek o wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego (art. 30 ust. 1 Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie posłów do złożenia projektu zmiany Konstytucji RP i poprawek do projektu zmiany – grupa co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów może wnieść projekt ustawy o zmianie konstytucji (art. 235 ust. 1 Konstytucji RP); grupa co najmniej 5 posłów może zgłosić poprawkę do projektu ustawy o zmianie Konstytucji, na posiedzeniu Komisji, która rozpatruje ten projekt (art. 86f Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie posłów do złożenia poprawek do projektu zmiany ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej – grupa co najmniej 3 posłów może zgłosić poprawkę do projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej, na posiedzeniu komisji (art. 95d Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie posłów do wniesienie projektu uchwały o powołaniu komisji śledczej – grupa co najmniej 46 posłów może wnieść projekt uchwały o powołanie komisji śledczej (art. 136a ust. 1 Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie posłów do zgłoszenia kandydatów na członków Komisji do Spraw Służb Specjalnych – grupa co najmniej 35 posłów może dokonać zgłoszenia kandydatów na członków Komisji do Spraw Służb Specjalnych (art. 137 ust. 3 Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie posłów do zgłoszenia uchwał w zakresie wykonywania prawa subsydiarności UE – grupa co najmniej 15 posłów może wnieść projekt uchwały w sprawie uznania projektu aktu ustawodawczego Unii Europejskiej za niezgodny z zasadą pomocniczości, projekt uchwały w sprawie wniesienia do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej skargi w sprawie naruszenia przez akt ustawodawczy Unii Europejskiej zasady pomocniczości oraz może wnieść projekt uchwały w sprawie cofnięcia tej skargi (art. 148cc ust. 1, art. 148cd ust. 1 i art. 148ce ust. 1 Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie posłów do zgłoszenia wniosku o reasumpcję głosowania – grupa co najmniej 30 posłów może złożyć wniosek o przeprowadzenie reasumpcji głosowania (art. 189 ust. 3 Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie posłów do złożenia wniosku o informację bieżącą – grupa co najmniej 15 posłów ma prawo złożenia wniosku o przedstawienie na posiedzeniu Sejmu przez członka Rady Ministrów informacji bieżącej (art. 194 ust. 1 Regulaminu Sejmu RP).
3. Przysługujące senatorom grupowo
   • Uprawnienie senatorów do złożenia wniosku o odwołanie członka KRP – grupa co najmniej 7 senatorów może złożyć wniosek o odwołanie członka Krajowej Rady Prokuratury (art. 96 ust. 1 Regulaminu Senatu RP).
   • Prawo do złożenie wniosku o utajnienie obrad – grupa co najmniej 10 senatorów może złożyć wniosek o utajnienie obrad Senatu (art. 36 ust. 2).
4. Przysługujące posłom i senatorów indywidualnie:
   • Uprawnienia wynikające z immunitetu:
     • Brak odpowiedzialności za działalność sprawowaną w ramach mandatu: poseł lub senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu w czasie jego trwania, a także po jego wygaśnięciu, z wyjątkiem sytuacji kiedy swoim działaniem narusza prawa osób trzecich (art. 6 ust 1 i art. 6a ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
     • Niemożność pociągnięcia do odpowiedzialności karnej bez zgody sejmu lub senatu oraz prawo do wnioskowania o zawieszenie postępowania karnego - poseł lub senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu lub Senatu, od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu (art. 7 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).Poseł lub senator, przeciwko któremu toczy się postępowanie karne wszczęte przed dniem wyboru, może wystąpić do Sejmu lub Senatu z wnioskiem o zażądanie przez sejm lub senat zawieszenia postępowania karnego do czasu wygaśnięcia mandatu (art. 9 ust. 3 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
     • Niemożność zatrzymania lub aresztowania bez zgody sejmu - poseł lub senator nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu lub Senatu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa oraz gdy jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (art. 10 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Prawo do urlopu - poseł lub senator może z ważnych przyczyn zwrócić się do marszałka Sejmu lub marszałka Senatu o udzielenie urlopu od wykonywania obowiązków poselskich lub senatorskich (art. 7 ust. 10 Regulaminu Sejmu RP, art. 23 Regulaminu Senatu RP).
   • Prawo do odwołania się od nałożonych kar regulaminowych za naruszenie lub niedopełnienie obowiązków - poseł lub senator może złożyć odwołanie od zwrócenia mu uwagi, udzielenia upomnienia lub nagany przez Prezydium Sejmu lub Prezydium Senatu w przypadku naruszenia, niedopełnienia lub niewykonywania przez niego obowiązków poselskich lub senatorskich (art. 21 i 22 Regulaminu Sejmu RP, art. 24 i 25 Regulaminu Senatu RP).
   • Prawo do ponownego rozpatrzenia sprawy obniżenia uposażenia - poseł może złożyć, w terminie 7 dni od doręczenia uchwały o obniżeniu uposażenia lub diety parlamentarnej posła, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez Prezydium Sejmu. Uchwała ta wydawana jest w sytuacji uniemożliwiania przez posła pracy Sejmu lub jego organów (art. 23 Regulaminu Sejmu RP). Senator może, w terminie 7 dni od doręczenia zarządzenia o obniżeniu uposażenia, diety parlamentarnej lub utraty diety parlamentarnej senatora, odwołać się do marszałka Senatu (art. 25a Regulaminu Senatu RP)
   • Uprawnienie posłów do złożenia wniosku o przeprowadzenie wysłuchania publicznego - poseł może złożyć pisemny wniosek o przeprowadzenie wysłuchania publicznego w odniesieniu do projektu ustawy (art. 70a ust. 3 Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie posłów do brania udziału oraz zabierania głosu poza kolejnością na posiedzeniu Komisji; Poseł ma prawo brać udział oraz zabierać głos poza kolejnością w posiedzeniu Komisji, na którym następuje rozpatrzenie zarzutów o naruszenie lub niedopełnienie przez niego obowiązków poselskich (art. 131 ust. 3 Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie do pełnego uczestnictwa w posiedzeniach Komisji sejmowych i senackich - posłowie mogą uczestniczyć w posiedzeniach komisji sejmowych, również zamkniętych, zabierać głos w dyskusji i składać wnioski, nawet jeśli nie są członkami komisji (art. 154 ust. 1 Regulaminu Sejmu RP). Senatorowie mogą uczestniczyć w posiedzeniach komisji senackich, zabierać głos w dyskusji i składać wnioski, nawet jeśli nie są członkami komisji (art. 60 ust. 1 Regulaminu Senatu RP).
   • Prawo do odwołania od decyzji o wykluczeniu z obrad komisji lub Sejmu i Senatu – Poseł może odwołać się od decyzji wykluczającej go z obrad komisji sejmowej (art. 155 ust. 5 Regulaminu Sejmu RP). Poseł lub senator może odwołać się od decyzji wykluczającej go z obrad Sejmu lub Senatu (art. 176 ust. 6 Regulaminu Sejmu RP, art. 47 ust. 6 Regulaminu Senatu RP).
   • Uprawnienie do wygłaszania oświadczeń na zakończenie dnia obrad - poseł lub senator może wygłaszać oświadczenie poselskie lub senatorskie na zakończenie dnia obrad (art. 185 ust. 1 Regulaminu Sejmu RP, art. 49 ust. 1 Regulaminu Senatu RP).
   • Uprawnienie do składania niewygłoszonych wystąpień, przemówień lub oświadczeń - poseł może na posiedzeniu, w którym uczestniczy, złożyć Marszałkowi Sejmu podpisany przez siebie tekst wystąpienia niewygłoszonego w danym punkcie porządku dziennego oraz tekst niewygłoszonego oświadczenia poselskiego. Mogą one za zgodą marszałka Sejmu być opublikowane w sprawozdaniu stenograficznym z przebiegu posiedzenia Sejmu (art. 187a Regulaminu Sejmu RP). Każdy senator może złożyć na piśmie niewygłoszone przemówienie do protokołu. Tekst takiego przemówienia zamieszcza się w sprawozdaniu stenograficznym (art. 44 ust. 2a Regulaminu Senatu RP).
   • Uprawnienie do przedstawienia stanowiska oraz zgłaszania wniosków - poseł lub senator ma prawo wyrażania swojego stanowiska oraz zgłaszania wniosków w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach Sejmu i jego organów lub Senatu i jego organów (art. 14 ust. 1 pkt 1 i art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do sprawowania funkcji w organach Sejmu i Senatu - poseł lub senator ma prawo wybierania i bycia wybieranym do organów Sejmu lub Senatu (art. 14 ust. 1 pkt 2 i art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do rozpatrzenia spraw przez sejm lub senat lub komisje - poseł lub senator ma prawo zwracania się do Prezydium Sejmu lub Prezydium Senatu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Sejm lub komisję sejmową albo Senat lub komisję senacką (art. 14 ust. 1 pkt 3 i art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora). Poseł lub senator ma prawo zwracania się do komisji sejmowej lub komisji senackiej o rozpatrzenie określonej sprawy (art. 14 ust. 1 pkt 4 i art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do uczestniczenia w podejmowaniu inicjatyw ustawodawczych - poseł lub senator ma prawo uczestniczenia w podejmowaniu poselskich inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych oraz w rozpatrywaniu projektów ustaw i uchwał Sejmu lub uczestniczenia w podejmowaniu inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych Senatu (art. 14 ust. 1 pkt 5 i art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez parlament i komisji - poseł lub senator ma prawo uczestniczenia w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Sejm lub komisje sejmowe albo Senat lub komisje senackie (art. 14 ust. 1 pkt 6 i art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do wnoszenia interpelacji i zapytań poselskich - poseł ma prawo wnoszenia interpelacji i zapytań poselskich (art. 14 ust. 1 pkt 7 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz art. 192 ust. 1 Regulaminu Sejmu RP).
   • Uprawnienie do uzyskania informacji i wyjaśnień od członków rządu oraz instytucji oraz organów państwowych i samorządowych - posłowie oraz senatorowie mają prawo uzyskiwać od członków Rady Ministrów, przedstawicieli właściwych organów i instytucji państwowych i samorządowych informacje i wyjaśnienia w sprawach wynikających z wykonywania obowiązków poselskich lub senatorskich (art. 16 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do uzyskiwania informacji, wglądu w działalność organów, administracji rządowej i samorządowej, wstępu do pomieszczeń - poseł lub senator ma prawo, jeżeli nie narusza dóbr osobistych innych osób, do uzyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały, oraz wglądu w działalność organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, a także spółek z udziałem Skarbu Państwa oraz zakładów i przedsiębiorstw państwowych i samorządowych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej (art. 19 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Poseł i senator mogą realizować swoją działalność terenową w wybranym okręgu lub okręgach wyborczych (art. 23 ust. 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do wsparcia działalności pracownikami i współpracownikami - poseł lub senator może zatrudniać pracowników w biurze we własnym imieniu na czas określony, nie dłuższy niż czas sprawowania mandatu. Działalność posła lub senatora może być także wspierana przez społecznych współpracowników (art. 23 ust. 4 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do otrzymywania uposażenia - posłom i senatorom przysługuje uposażenie poselskie lub senatorskie (art. 25 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do urlopu bezpłatnego w miejscu pracy - Posłom i senatorom przysługuje urlop bezpłatny, jeżeli w chwili rozpoczęcia wykonywania mandatu pozostają w stosunku pracy (art. 29 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Prawo do odprawy - posłowi i senatorowi w związku z zakończeniem kadencji przysługuje odprawa parlamentarna w wysokości trzech uposażeń, jeżeli nie został wybrany na drugą kadencję (art. 39 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Prawo do diety - posłowi i senatorowi przysługuje dieta parlamentarna na pokrycie kosztów związanych z wydatkami poniesionymi w związku z wykonywaniem mandatu na terenie kraju (art. 42 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Prawo do bezpłatnego przejazdu środkami komunikacji - poseł i senator ma prawo, na terenie kraju, do bezpłatnego przejazdu środkami publicznego transportu zbiorowego, przelotów w krajowym przewozie lotniczym oraz do bezpłatnych przejazdów środkami publicznej komunikacji miejskiej (art. 43 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Prawo do bezpłatnych druków oraz do bezpłatnych usług pocztowych - posłowie i senatorowie otrzymują bezpłatnie druki sejmowe lub senackie oraz koperty z papierem listowym oznaczone odpowiednim nadrukiem, zwalniającym z opłat pocztowych (art. 44 ust. 1 i 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do interwencji - poseł lub senator ma prawo podjąć - w wykonywaniu swoich obowiązków poselskich lub senatorskich - interwencję w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego, zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym oraz organizacji społecznej, a także w jednostkach gospodarki niepaństwowej dla załatwienia sprawy, którą wnosi we własnym imieniu albo w imieniu wyborcy lub wyborców, jak również zaznajamiać się z tokiem jej rozpatrywania. Ma on również prawo wstępu na teren tych jednostek (art. 20 ust. 1 i 4 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
   • Uprawnienie do uczestnictwa w posiedzeniach samorządu terytorialnego - poseł ma prawo uczestniczyć w sesjach sejmików województw, rad powiatów i rad gmin, właściwych dla okręgu wyborczego, z którego został wybrany, lub właściwych ze względu na siedzibę biura posła, natomiast senator ma prawo uczestniczyć w sesjach sejmików województw, rad powiatów i rad gmin, właściwych dla okręgu wyborczego, z którego został wybrany. Poseł i senator mogą zgłaszać swoje uwagi i wnioski, uczestnicząc w tych sesjach (art. 22 ust. 1, 2 i 3 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora)

Obowiązki posłów i senatorów

1. Obowiązek ślubowania - posłowie i senatorowie, przed przystąpieniem do wykonywania mandatu mają obowiązek złożenia ślubowania (art. 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
2. Obowiązek czynnego udziału w obradach Sejmu i Senatu oraz obowiązek głosowania - posłowie i senatorowie mają obowiązek brać czynny udział w posiedzeniach Sejmu oraz organów Sejmu lub Senatu oraz organów Senatu, do których zostali wybrani (art. 7 ust. 1 Regulaminu Sejmu RP, art. 19 ust. 1 Regulaminu Senatu RP). Poseł ma obowiązek udziału w głosowaniach podczas posiedzeń Sejmu i w komisjach sejmowych (art. 7 ust. 4 Regulaminu Sejmu RP).
3. Stosowanie się do poleceń marszałka Sejmu - poseł ma obowiązek stosować się do wynikających z Regulaminu Sejmu poleceń marszałka Sejmu (art. 7 ust. 4 Regulaminu Sejmu RP).
4. Obowiązek zawiadomienia o niemożności wzięcia udziału w posiedzeniu - W razie niemożności wzięcia udziału w posiedzeniu Sejmu lub komisji, poseł w miarę możliwości zawiadamia przed terminem posiedzenia odpowiednio marszałka Sejmu lub przewodniczącego komisji, a następnie ma obowiązek w ciągu 7 dni usprawiedliwić w formie pisemnej swoją nieobecność odpowiednio przed Marszałkiem Sejmu lub przewodniczącym komisji (art. 7 ust. 7 Regulaminu Sejmu RP).
5. Obowiązek złożenia pisemnego zobowiązania do nieujawniania informacji niejawnych - poseł ma obowiązek złożenia pisemnego zobowiązania o zachowaniu w tajemnicy informacji niejawnych, z którymi zapozna się w trakcie wykonywania mandatu. Zachowanie tajemnicy obowiązuje posła zarówno w czasie trwania mandatu, jak i po jego wygaśnięciu (art. 7 ust. 11 Regulaminu Sejmu RP).
6. Obowiązek podania do wiadomości składu klubów poselskich, kół, zespołów: Władze klubów poselskich, kół poselskich, zespołów oraz porozumień mają obowiązek podania do wiadomości marszałka Sejmu ich składów osobowych oraz regulaminów (statutów) wewnętrznych (art. 8 ust. 7 Regulaminu Sejmu RP). Władze klubów senackich, kół senackich, zespołów oraz porozumień mają obowiązek podania do wiadomości Prezydium Senatu ich składów osobowych oraz regulaminów (statutów) wewnętrznych (art. 21 ust. 7 Regulaminu Senatu RP).
7. Obowiązek zapisania się na listę mówców - poseł lub senator ma obowiązek zapisania się na listę mówców u sekretarza Sejmu lub sekretarza Senatu, jeśli chce wziąć udział w dyskusji nad określonym punktem porządku obrad podczas posiedzenia Sejmu lub Senatu (art. 179 ust. 2 Regulaminu Sejmu RP).
8. Obowiązek udzielenia informacji Marszałkowi Sejmu o charakterze zapytania poselskiego - poseł ma obowiązek udzielenia Marszałkowi Sejmu, do 21.00 dnia poprzedzającego zapytanie poselskie, informacji nt. ogólnej tematyki i adresata zapytania, jeśli chce takie zadać (art. 196 ust. 2 Regulaminu Sejmu RP).
9. Obowiązek udzielenia wyjaśnień w przedmiocie wniosku o wyrażenie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej - poseł lub senator, wobec którego złożono wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej musi przedstawić Marszałkowi Sejmu lub Marszałkowi Senatu, wyjaśnienia i własne wnioski w tej sprawie w formie pisemnej lub ustnej albo wyraża zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej (art. 7c ust. 4 i art. 8 ust. 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
10. Obowiązek przyjmowania opinii, postulatów i wniosków wyborców - posłowie i senatorowie mają przyjmować opinie, postulaty, wnioski wyborców oraz ich organizacji i biorą je pod uwagę w swej działalności parlamentarnej (art. 21 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
11. Obowiązek utworzenia i utrzymania biura poselskiego, senatorskiego lub poselsko – senatorskiego - posłowie i senatorowie mają obowiązek utworzenia biura poselskiego, senatorskiego lub poselsko-senatorskiego w celu obsługi swojej działalności w terenie (art. 23 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
12. Obowiązek przekazania danych pracowników biura poselskiego, senatorskiego lub poselsko – senatorskiego - poseł lub senator ma obowiązek podać Marszałkowi Sejmu albo Marszałkowi Senatu dane dotyczące pracowników biura oraz społecznych współpracowników (art. 23 ust. 4a ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
13. Obowiązek złożenia rozliczenia - poseł i senator ma obowiązek złożyć w Kancelarii Sejmu lub Kancelarii Senatu w okresach rocznych, w związku z wygaśnięciem mandatu oraz na koniec kadencji, rozliczenie kwot ryczałtów przeznaczonych na prowadzenie biura (art. 23 ust. 10 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
14. Obowiązek powiadomienia o zamiarze podjęcia dodatkowego zajęcia- Poseł lub senator ma obowiązek powiadomić marszałka Sejmu lub marszałka Senatu o zamiarze podjęcia dodatkowych zajęć, poza działalnością podlegającą prawu autorskiemu i prawom pokrewnym (art. 33 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
15. Obowiązek składania oświadczeń majątkowych - posłowie i senatorowie mają obowiązek złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym (art. 35 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
16. Obowiązek ujawniania danych w Rejestrze Korzyści - posłowie i senatorowie mają obowiązek ujawniania w Rejestrze Korzyści informacji o uzyskiwanych przez siebie lub ich małżonków korzyści (art. 35a ust. 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).
17. Obowiązek zgłoszenia kandydatury do komisji stałej - Senator ma obowiązek zgłosić swoją kandydaturę do jednej komisji stałej (art. 20 ust. 1 Regulaminu Senatu RP).
18. Obowiązek informowania wyborców o swojej pracy i działalności - posłowie i senatorowie powinni informować wyborców o swojej pracy i działalności organu, do którego zostali wybrani (art. 1 ust. 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora).

Głosowania w sejmie

• Skrócenie kadencji sejmu – co najmniej 2/3 ustawowej liczby posłów (art. 98 ust. 3 Konstytucji RP).
• Uchwalanie tajności obrad sejmu - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 113 Konstytucji RP).
• Uchwalenie ustawy o zmianie konstytucji - co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 235 ust. 4 Konstytucji RP).
• Uchwalanie ustaw i uchwał w zwykłym trybie – zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 120 Konstytucji RP).
• Zarządzenie referendum ogólnokrajowego - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 125 ust. 2 Konstytucji RP, art. 68 Regulaminu Sejmu RP).
• Wotum nieufności wobec Rady Ministrów – większość ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów (art. 158 ust. 1 Konstytucji RP).
• Odrzucanie uchwał senatu o odrzuceniu ustawy lub poprawek do ustawy zaproponowanych w uchwale senatu - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 121 ust. 3 Konstytucji RP).
• Wotum nieufności wobec ministra – większość ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 69 posłów (art. 159 ust. 1 w zw. z art. 158 ust. 1 Konstytucji RP).
• Wotum zaufania wobec Rady Ministrów – większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów na wniosek Prezesa Rady Ministrów (art. 160 Konstytucji RP).
• Wybór oraz odwołanie marszałka i wicemarszałków sejmu - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 4 ust. 3 i art. 10 a ust. 2 Regulaminu Sejmu RP).
• Wybór albo powołanie poszczególnych osób na stanowiska zastępców przewodniczącego i członków Trybunału Stanu, sędziów Trybunału Konstytucyjnego, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, posłów członków Krajowej Rady Sądownictwa, członków Rady Mediów Narodowych, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych – bezwzględna większość głosów (art. 31 ust. 1 Regulaminu Sejmu RP).
• Powołanie albo odwołanie Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz członka Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - większość głosów (art. 31 ust. 2 Regulaminu Sejmu RP).
• Uchwalenie ustawy, której podpisania odmówił Prezydent RP i przekazał Sejmowi do ponownego rozpatrzenia, w brzmieniu dotychczasowym - większość 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 64 ust. 5 Regulaminu Sejmu RP).
• Przyjęcie sprawozdania przez Komisję Nadzwyczajną, która rozpatruje projekt ustawy o zmianie Konstytucji - większość 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy członków Komisji (art. 86 h Regulaminu Sejmu RP).
• Przyjęcie poprawki albo wniosku mniejszości do projektu ustawy o zmianie Konstytucji - większość co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 86 k Regulaminu Sejmu RP).
• Przyjęcie wniosku o odrzucenie projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej przez komisję - bezwzględna większość głosów (art. 95 d Regulaminu Sejmu RP).
• Wybór Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 113 ust. 6 Regulaminu Sejmu RP).
• Przyjęcie uchwały, przez Komisję Etyki Poselskiej, w sprawie zwrócenia posłowi uwagi, udzielenia posłowi upomnienia lub udzielenia posłowi nagany - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy jej członków (art. 147 ust. 3 Regulaminu Sejmu RP).
• Przyjęcie uchwały przez komisje sejmowe - większość głosów w obecności co najmniej 1/3 liczby członków komisji (art. 163 a ust. 1 Regulaminu Sejmu RP).

Głosowania w senacie

• Uchwalanie tajności obrad senatu - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 113 w zw. z art. 124 Konstytucji RP, art. 36 ust. 2 Regulaminu Senatu RP).
• Uchwalanie ustaw i uchwał w zwykłym trybie – zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 120 w zw. z art. 124 Konstytucji RP).
• Zgoda senatu na zarządzenie referendum ogólnokrajowego przez Prezydenta RP - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 125 ust. 2 Konstytucji RP).
• Uchwalenie ustawy o zmianie konstytucji - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. (art. 235 ust. 4 Konstytucji RP).
• Wybór lub odwołanie marszałka i wicemarszałków senatu - bezwzględna większość głosów ustawowej liczby senatorów (art. 6 i art. 7 Regulaminu Senatu RP).
• Podjęcie uchwały w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej senatora - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 27 c Regulaminu Senatu RP).
• Podjęcie uchwały w sprawie wyrażenia sprzeciwu, o którym mowa w art. 48 ust. 7 Traktatu o Unii Europejskiej oraz art. 81 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej - bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 75 g Regulaminu Senatu RP).

Głosowania Zgromadzenia Narodowego

• Uznanie trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia - co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego (art. 131 ust. 2 pkt 4 Konstytucji RP).
• Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia - co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego (art. 145 ust. 2 Konstytucji RP).

Niniejszy artykuł nie zawiera, ze względu na swą objętość, kompletnego zestawienia praw i obowiązków parlamentarzystów oraz szczegółowego opisu procedowania w sejmie lub senacie – ma on na celu jedynie przybliżenie podstawowych zasad funkcjonowania władzy ustawodawczej w Polsce od strony działających w parlamencie przedstawicieli wyborców.